Η ψήφος μας στις Ευρωεκλογές πρέπει να είναι, πρωτίστως, ευρωπαϊκή

Του Αριστοτέλη Σταμούλα

Παραδοσιακά, οι Ευρωεκλογές δεν αντιμετωπίζονται σαν ένα εκλογικό γεγονός με τη δική του ξεχωριστή σημασία για τα τεκταινόμενα και το μέλλον της Ευρώπης, αλλά σαν μία προέκταση των εθνικών εκλογών, όπου οι πολίτες είτε επιβεβαιώνουν την εμπιστοσύνη τους στην (εκάστοτε) κυβέρνηση είτε βρίσκουν ευκαιρία να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους ή, για να το θέσουμε ηπιότερα, να "φρενάρουν" κάπως την αυτοπεποίθησή της. 

Σε ό,τι αφορά, ειδικότερα, τους καταναλωτές στην Ελλάδα, η ατζέντα που τους αφορά άμεσα δεν φαίνεται να περιλαμβάνει κατά την προεκλογική περίοδο, έστω σε κάποιο ικανοποιητικό βαθμό, τα θέματα των κεντρικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν στρατηγικό (για όλα τα κράτη-μέλη) ενδιαφέρον και μακροοικονομική επίδραση, αλλά τείνει, αντιθέτως, να περιορίζεται στην εγχώρια ακρίβεια της αγοράς.

Ένα τέτοιο μονόπλευρο ενδιαφέρον οφείλεται εν πολλοίς στη διατήρηση του θέματος της ακρίβειας στην επικαιρότητα μέσα από τη συστηματική αναπαραγωγή του από τον Τύπο και τα ΜΜΕ, που ομολογουμένως το έχουν ψηλά στη σκαλέτα τους. Ίσως όχι άδικα, δεδομένου ότι η επιδεινωμένη εισοδηματική κατάσταση της πλειονότητας των Ελλήνων πολιτών από τις απαρχές της οικονομικής κρίσης και για περισσότερο από μια δεκαετία τώρα κάνει την απόκτηση αγαθών, ακόμα και των βασικών της καθημερινότητας, ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. 

Πρόκειται αναμφίβολα για σημαντικό πρόβλημα, το οποίο όμως, αφενός, η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος τείνει περιοριστικά να συσχετίζει με την απουσία ή την ανεπάρκεια κυβερνητικών πολιτικών, αγνοώντας ταυτόχρονα την ύπαρξη και των υπερεθνικών του διαστάσεων, που είναι εξίσου επιδραστικές (εξ ου και ο προσφιλής όρος "εισαγόμενη ακρίβεια"), αφετέρου, δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που (πρέπει να) απασχολεί τους σύγχρονους πολίτες-καταναλωτές. 

Ασυζητητί, η ακρίβεια είναι η ορατή και βιωματική όψη μιας αγωνιώδους καθημερινότητας, στην οποία δεν μπορεί κανείς απλώς να κλείσει τα μάτια για να ονειρευτεί ότι δεν συμβαίνει. Όμως, είναι προς το συμφέρον των καταναλωτών να έχουν παράλληλα υπόψη τους και μία σειρά άλλων ζητημάτων και εξελισσόμενων πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες μπορεί να έχουν λιγότερο εμφανή, αλλά σε κάθε περίπτωση καθοριστική συμβολή για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, τον μεγαλύτερο σεβασμό των δικαιωμάτων τους και, κατ’ επέκταση, για την αποτελεσματικότερη προστασία τους. Όπως:

-Η αναθεώρηση της Οδηγίας για την εναλλακτική επίλυση των καταναλωτικών διαφορών (alternative dispute resolution), με σκοπό την καλύτερη εφαρμογή της στις ψηφιακές αγορές, τη διεύρυνση της κάλυψης στα προσυμβατικά στάδια μιας συναλλαγής, την ενίσχυση της χρήσης σε διασυνοριακές διαφορές, την απλούστευση των σχετικών διαδικασιών προς ακόμα μεγαλύτερο όφελος των καταναλωτών, καθώς και την ενθάρρυνση της υψηλότερης συμμετοχής των προμηθευτών. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα, αυτός ο επιτυχημένος θεσμός υπηρετείται κατά κύριο λόγο από τον Συνήγορο του Καταναλωτή, ο οποίος με τη διαμεσολάβησή του επιλύει κατά μέσο όρο φιλικά (εξωδικαστικά) το 80% των υποθέσεων, έχοντας ανακτήσει καθ’ όλα τα χρόνια λειτουργίας του πολλά εκατομμύρια ευρώ υπέρ των καταναλωτών. 

-Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του εμπορίου (retail digital transformation), που αλλάζει δραματικά τον τρόπο με τον οποίο προμηθεύονται αγαθά οι καταναλωτές και, ως εκ τούτου, θέτει την ανάγκη θεσμοθέτησης ενός νέου συνόλου κανόνων για τη βελτίωση της ασφάλειάς τους στο -διαρκώς εξελισσόμενο και με πολλούς νεοεμφανιζόμενους κινδύνους- περιβάλλον των διαδικτυακών αγορών, είτε απευθείας από ηλεκτρονικά καταστήματα είτε μέσα από B2C διαδικτυακές πλατφόρμες συγκριτικής παρουσίασης προϊόντων.

-Η αντιμετώπιση παραπλανητικών "πράσινων" διαφημιστικών ισχυρισμών (greenwashing), δηλαδή περιβαλλοντικών χαρακτηρισμών που ολοένα συχνότερα χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές προϊόντων για την εμπορική τους προώθηση (π.χ. "βιοδιασπώμενα", "λιγότερο ρυπογόνα", "με εξοικονόμηση νερού", κ.λπ.), χωρίς όμως να είναι πάντα αληθείς, στοχεύοντας ευθέως στην εκμετάλλευση της οικολογικής συνείδησης των καταναλωτών.

-Η αναθεώρηση της Οδηγίας για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων, με σκοπό την αντιμετώπιση των σχετικών κινδύνων που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες και την άνοδο των διαδικτυακών πωλήσεων.

-Η προώθηση της βιώσιμης κατανάλωσης (sustainable consumption), στο πλαίσιο επίτευξης του ευρωπαϊκού στόχου για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 (δηλαδή, τη σταδιακή μετάβαση σε μια κοινωνία και οικονομία μηδενικών εκπομπών). 

-Η αντιμετώπιση του αδικαιολόγητου γεωγραφικού αποκλεισμού. Δηλαδή, αυθαίρετων διακρίσεων μεταξύ των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση την ιθαγένεια και τον τόπο διαμονής τους σε σχέση με την άρνηση αποστολής ή παράδοσης αγαθών σε ορισμένα κράτη-μέλη, την άρνηση πρόσβασης σε ιστότοπο εταιρείας άλλου κράτους-μέλους, τη διαφοροποίηση της τιμής ή άλλων όρων μιας συναλλαγής, τη μη αποδοχή πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών που έχουν εκδοθεί από πιστωτικά ιδρύματα άλλων κρατών-μελών, κ.λπ.

Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει πολλά δικαιώματα, που ενισχύουν και προστατεύουν τους καταναλωτές στην Ενιαία Αγορά. Ωστόσο, η διαρκής εξέλιξη των καταναλωτικών συνηθειών, ιδιαίτερα προς την ψηφιακή σφαίρα, αλλά και η εμφάνιση νέων εμπορικών πρακτικών, όχι πάντα με αγαθές προθέσεις, θέτουν επιτακτικά το αίτημα του καθορισμού και της υλοποίησης μιας μακροπρόθεσμης νομοθετικής στρατηγικής για τα επόμενα χρόνια.

Στο πλαίσιο αυτό, οι πολίτες θα πρέπει να διεκδικούν με τη στάση τους την ένταξη και αυτών των λιγότερο "δημοφιλών" θεμάτων στη δημόσια προεκλογική συζήτηση και να απαιτούν από τα κόμματα και τους υποψήφιους τους που ζητούν την ψήφο τους πειστικές απαντήσεις, τέτοιες που θα τους βοηθήσουν να καθορίσουν με ωριμότητα και ύστερα από συνυπολογισμό πολλών και πολυδιάστατων παραμέτρων την τελική τους απόφαση στην κάλπη. 

* Ο Αριστοτέλης Σταμούλας είναι διευθυντής Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταναλωτή Ελλάδας