Bewegingsvrijheid Afghaanse vrouwen steeds verder ingeperkt

• 

  Aletta André

  Correspondent Zuid-Azië

• Gulsah Ercetin

  redacteur Buitenland

Vrouwen in Afghanistan zullen voortaan publiekelijk gestenigd worden voor overspel. Deze aankondiging door de Taliban, in maart van dit jaar, was de zoveelste aanslag op vrouwenrechten in het land. Sinds de Taliban er in de zomer van 2021 de macht overnamen, volgde het een na het andere besluit waarmee de bewegingsvrijheid en de rechten van vrouwen zijn ingeperkt.

Vooral jonge vrouwen in de grote steden, die opgroeiden na de val van het eerdere Talibanregime in 2001 en toegang hadden tot onderwijs en carrières, hebben hun dromen in duigen zien vallen. Om een beeld te krijgen van hoe het dagelijks leven er nu voor hen uit ziet, vroeg de NOS drie van hen hun dagelijks leven vast te leggen.

De jonge vrouwen wilden heel graag meewerken, maar al gauw werd duidelijk hoe zwaar zij beperkt worden door regels, beveiligingscamera’s en angst van zowel henzelf als hun familie. Anne* heeft gefilmd en Mashal* is onherkenbaar in beeld te zien. Zij vertelt wat ze allemaal niet meer kan, zoals naar de sportschool gaan of studeren op een campus. Dat doet ze nu online.

Dingen die ze nog wel kan doen, zoals naar een boekwinkel of met vriendinnen afspreken in een restaurant, durfde ze niet duidelijk op camera vast te leggen, uit angst aandacht te trekken. Er gaan veel verhalen rond over vrouwen die gearresteerd worden voor bijvoorbeeld onfatsoenlijke kleding of socialemediagebruik.

De 23-jarige Mashal laat ons zien hoe haar leven er uitziet na de machtsovername:

Uiteindelijk besloot Azada* niet mee te werken aan de video, omdat haar familie deelname te riskant vond. Azada is 19. Ze wil graag doorleren, maar wordt door de regels gedwongen om dat thuis te doen. “Ik zit nu thuis vast, wat zeker een uitdaging is voor mij en meisjes zoals ik. Online studeren lukt ook niet altijd.”

Van 1996 tot 2001 was er ook een Talibanregime in Afghanistan. Dat viel na de invasie van de VS, na de aanslagen van 11 september in 2001. Met militaire steun van de VS en andere NAVO-landen werd een democratische overheid neergezet en een leger getraind.

Maar in de loop van twintig jaar wonnen de Taliban steeds meer terrein. Er vielen jaarlijks duizenden burgerslachtoffers in het geweld, niet in de minste plaats door luchtaanvallen door de VS. Toen de VS zich in 2021 definitief uit Afghanistan terugtrok, zakte het door de VS gesteunde regime als een kaartenhuis in elkaar en namen de Taliban opnieuw het bestuur van het land over.

Volgens Azada hebben de Taliban op persoonlijk vlak veel schade toegebracht. Haar moeder groeide op tijdens het eerste Talibanregime. “Zij kreeg, net als veel andere vrouwen, niet de kans om naar school te gaan, waardoor ze niet kon lezen of schrijven. Nu, zoveel jaren later, worden mijn zussen en ik met dezelfde situatie geconfronteerd.”

Veel jonge vrouwen als Azada voelen zich depressief door alle opgelegde beperkingen. Dat zegt Husna Jalal, oprichtster van de ngo Young Afghan Women’s Movement. Jalal is de dochter van voormalig minister van Vrouwenzaken Massouda Jalal.

In 2021 ontvluchtte ze Afghanistan en kwam ze in Nederland terecht, waar ze deze maand afstudeert in internationale betrekkingen. “Ik spreek met veel jonge vrouwen die nog in Afghanistan wonen. Velen voelen zich hopeloos. Sommigen worden gedwongen te trouwen.”

Volgens Jalal is er internationaal steeds minder aandacht voor vrouwenrechten in Afghanistan. Ze pleit nu voor meer dialoog met de Taliban, iets waar ze voor haar vlucht nog tegen was. “Toen was ik bang. Nu denk ik: dit zijn de machthebbers. Als we iets willen verbeteren, dan is dialoog met hen de enige manier.”

Een reden hiervoor is ook de steun die de Taliban in Afghanistan hebben. “Het is niet zo dat alle Afghanen de Taliban haten. Veel mensen zijn blij, omdat de oorlog voorbij is. Op het platteland voelen mensen zich veiliger en vrijer om te reizen, vooral mannen.”

Jalal is teleurgesteld in de mannen van Afghanistan. “In het begin, toen er nog veel protesten waren op straat, viel me op dat er geen mannen naast de protesterende vrouwen stonden. Daardoor vraag ik me af of de mannen in Afghanistan het prima vinden wat er onder de Taliban gebeurt.”

Het gaat haar niet om ‘westerse feministische ideeën’, die volgens haar nooit zouden werken in Afghanistan. “Het gaat om fundamentele rechten. Onderwijs is een fundamenteel recht, ook voor meisjes en vrouwen. Hoe kun je hen niet laten studeren, niet dokter laten worden? Hoe moet dat als er straks vrouwen een dokter nodig hebben?”

Over de angst van de vrouwen in Kabul om op straat te filmen zegt Jalal: “Ik snap dat ze bang zijn. Maar als ze internationaal een platform krijgen, weet ik zeker dat ze zich zullen uitspreken. Ik zie ook weerbaarheid en hoop onder de Afghaanse vrouwen die ik spreek. Ze willen niet opgeven.”

En daar sluit Azada zich bij aan. “De Taliban hebben onze scholen en universiteiten gesloten, maar ze kunnen onze geest of ons verlangen om te leren niet afsluiten. Ons doel blijft hetzelfde: kennis vergaren en een betere toekomst creëren voor de volgende generaties, ongeacht de obstakels waarmee we worden geconfronteerd.”